امروزه با توجه به نقش مهم استارتاپ‌ها یا کسب‌وکارهای نوپا در توسعه و پیشرفت اقتصاد کشورها، کارآفرینی جایگاه ویژه و متمایزی در دنیای مدرن پیدا کرده است. درواقع، توسعه صنعتی، رشد محلی و افزایش اشتغال، همه و همه به توسعه و رشد کارآفرینی وابسته است. درنتیجه، کارآفرینان افرادی هستند که بذر توسعه صنعتی را می‌پراکنند و طعم میوه اشتغال، افزایش درآمد، استانداردهای بهتر برای زندگی و رشد اقتصادی جامعه را به مردم می‌چشانند. در چنین شرایطی، آیا احساس می‌کنید که آشنایی لازم و کافی را با کارآفرینی دارید؟ آیا از همه مزایا و امتیازات کارآفرینی و عواملی که آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند آگاهید؟ آیا می‌دانید که چه انواعی از کارآفرین و کارآفرینی وجود دارد؟ چنانچه پاسخ شما به هر یک از این سؤالات منفی یا اینکه با شک و تردید همراه است، کافی است که به مطالعه این مطلب ادامه بدهید، تا درک جامع و مانعی از کارآفرینی به دست بیاورید.
کارآفرینی چیست؟
این روزها واژه‌ی کارآفرینی زیاد به گوش‌مان می‌خورد. در برنامه‌های مختلف تلویزیونی می‌بینیم میهمانان کارآفرین از نخستین روزهای شروع کسب‌وکارشان می‌گویند و اینکه چطور صاحب مشاغل موفق و پردرآمد شده‌اند. شاید در مواجهه با این مصاحبه‌ها از خودتان پرسیده باشید آیا من هم می‌توانم کارآفرین باشم؟ اگر این جرقه در ذهن‌تان زده شده که به حوزه‌ی کارآفرینی وارد شوید، ابتدا لازم است تصویر ذهنی درستی از این مفهوم بسازید. در ادامه با ما همراه باشید تا این مفهوم کلیدی را به شما معرفی کنیم.
کارآفرین چه کسی است؟
کارآفرین به کسی گفته می‌شود که علاوه بر برخورداری از خلاقیت بالا، دارای روحیه‌ی خطرپذیری است و می‌تواند برای حل مشکلات دنیای امروز راهکارهای عملی و مبتکرانه ارائه دهد. انسان‌های کارآفرین موجب ظهور مشاغل جدید می‌شوند و می‌توانند با تشخیص زودهنگام فرصت‌های رشد، نیرو و نشاط تازه‌ای به تشکیلاتی که سال‌ها از عمرشان می‌گذرد ببخشند.
انواع کارآفرینی
انواع کارآفرینی به شرح زیر خواهد بود:
کارآفرینی مستقل: فردی که مسئولیت اولیه‌ی جمع‌آوری منابع لازم برای شروع و یا رشد کسب‌وکاری را بسیج می‌نماید و تمرکز او بر نوآوری و توسعه فرآیند، محصول یا خدمات جدید می‌باشد. به عبارت دیگر کارآفرین فردی است که یک شرکت را ایجاد و اداره می‌کند و هدف اصلی‌اش سودآوری و رشد است.
کارآفرینی سازمانی: فرآیندی است که در آن محصولات یا فرآیند نوآوری شده از طریق القا و ایجاد فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان از قبل تأسیس شده، به ظهور می‌رسند. به تعریفی دیگر فعالیت های کارآفرینانه فعالیت هایی هستند که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی نتایج نوآورانه برخوردار می‌باشد.
کارآفرینی شرکتی: کارآفرینی شرکتی به مفهوم تعهد شرکت به ایجاد و معرفی محصولات جدید، فرآیندهای جدید و نظام های سازمانی نوین است.
کارآفرینی بین‌المللی: این فرآیند زمانی ایجاد می‌شود که کارآفرینان برای منابع، طراحی و توزیع کالا و خدمات خود به شبکه های جهانی وابسته هستند.
کارآفرینی اجتماعی: کارآفرینی در یک زمینه اجتماعی برای سازمان های غیر تجاری و اقتصادی را در برمی‌گیرد.
کارآفرینی چه ویژگی‌هایی دارد؟
ویژگی‌های خاصی که کارآفرینی را از اقدامات مشابه با آن متمایز می‌کند عبارت‌اند از:
1) کارآفرینی یک فعالیت اقتصادی و پویا است
کارآفرینی یک فعالیت اقتصادی است، زیرا با نیت ارزش‌آفرینی و کسب سود مالی و از طریق استفاده بهینه از منابع محدود، یک کسب‌وکار جدید راه‌اندازی و مدیریت می‌شود. به‌علاوه، ازآنجایی‌که این ارزش‌آفرینی در میان فضای ناامن کسب‌وکار باید به‌طور مستمر ادامه پیدا کند، لذا کارآفرینی به‌هیچ‌عنوان فضای یکنواختی ندارد؛ بلکه پویا و پرتکاپو است.
2) کارآفرینی همزاد نوآوری است
کارآفرینی مستلزم جستجوی مستمر برای یافتن ایده‌های تازه است. اساساً لازمه بقای کارآفرین، ارزیابی مستمر روندها و اقدامات فعلی با هدف بهینه‌سازی و استفاده از سیستم‌های نوینی است که باعث پیشبرد هرچه بهتر اهداف کسب‌وکار می‌شوند. به‌عبارت‌دیگر، کارآفرینی نیازمند تلاش مستمر در جهت بهبود و بهینه‌سازی است و این تلاش بدون خلاقیت و نوآوری ره به‌جایی نخواهد برد.
3) کارآفرینی به پتانسیل سودآوری وابسته است
منظور از پتانسیل سودآوری، احتمال بازگشت سرمایه یا کسب درآمد ناشی از اقدام مخاطره‌آمیز کارآفرین در جهت تبدیل یک ایده جدید به یک کسب‌وکار واقعی است. ایده‌های کارآفرین در غیاب پتانسیل سودآوری فقط در حد نظریه باقی خواهد ماند.
4) کارآفرینی مستلزم ریسک‌پذیری است
عصاره و جوهر کارآفرینی، تمایل به در آغوش کشیدن ریسکی است که ذاتاً در خلق و اجرای ایده‌های جدید وجود دارد. ایده‌های تازه همیشه با شک و تردید همراه‌اند و چه‌بسا نتیجه اجرای آنها مثبت نباشد، یا فوراً به ثمر نرسند؛ بنابراین کارآفرین برای چشیدن میوه زحمات خود باید صبور و ریسک‌پذیر باشد.
عوامل مؤثر بر کارآفرینی کدامند؟
کارآفرینی یک فرآیند پیچیده است که تحت تأثیر فعل‌وانفعال دامنه گسترده‌ای از عوامل مختلف قرار می‌گیرد. ازجمله مهم‌ترین عواملی که کارآفرینی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) عوامل فردی مؤثر بر کارآفرینی
عوامل فردی با شایستگی‌ها و توانمندی‌های شخصی کارآفرین در ارتباط هستند:
- ابتکار عمل: کارآفرین بدون نیاز به درخواست یا دستور دیگران دست‌به‌کار می‌شود؛
- فعال و نه منفعل: فرصت‌ها را شناسایی و از آنها بهره‌برداری می‌کند؛
- پشتکار: در هر شرایطی برای غلبه بر موانع تلاش می‌کند و هرگز از موفقیت سیر نمی‌شود؛
- مهارت حل مسئله: توانایی ایده پردازی دارد و به راهکارهای نوآورانه‌ای دست پیدا می‌کند؛
- توانایی متقاعدسازی و جلب نظر دیگران: می‌تواند نظر مشتریان، شرکا و سرمایه‌گذاران را جلب کند و در حفظ و گسترش روابط توانمند است؛
- اعتمادبه‌نفس: قدرت تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات خود را دارد؛
- خودانتقادگری: از اشتباهات خود و تجربه‌های دیگران درس می‌گیرد؛
- مهارت برنامه‌ریزی: در جمع‌آوری اطلاعات، طراحی برنامه‌های مدوّن و نظارت بر عملکرد مهارت دارد؛
- ریسک‌پذیری: مخاطرات را به‌طور حساب‌شده‌ای به جان می‌خرد. این ویژگی ضروری‌ترین توانمندی برای کارآفرینی است.
2) عوامل محیطی مؤثر بر کارآفرینی
منظور از عوامل محیطی، عوامل مرتبط با شرایطی است که کارآفرین در آن کار می‌کند. ازجمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فضای سیاسی
- سیستم قانونی
- شرایط اقتصادی
- شرایط اجتماعی
- وضعیت بازار
- امنیت
عواملی مانند اعتراضات سیاسی و اعتصاب، اقدامات و قوانین غیرعادلانه و سیاست‌های غیرمنطقی مالی و پولی سدّی بر سر راه کارآفرینی و لذا رشد اقتصادی محسوب می‌شوند. از طرف دیگر، درآمد بالاتر مردم، اشتیاق جامعه به محصولات و فناوری‌های نوین، نیاز به ابزارهایی برای تسریع ارتباطات و حمل‌ونقل و موارد مشابه باعث تقویت و پیشرفت هرچه بیشتر کارآفرینی خواهد شد.
تصورات غلط در کارآفرینی
کارآفرینی موفق فقط یک ایده بزرگ نیاز دارد: ایده بزرگ فقط قسمتی از موفقیت در کارآفرینی است. درک نیازهای مراحل متفاوت فرایند کارآفرینی، استفاده از روشی سازمان‌یافته به‌منظور گسترش کسب‌وکار کارآفرینانه و از عهده چالش‌های مدیریت کسب‌وکارآفرینانه برآمدن، عناصر کلیدی برای موفقیت هستند.
کارآفرینی آسان است: شاید فکر کنید به دلیل پیگیری علایقتان و علاقه شدید به موفقیت، کارآفرینی آسان است. تعهد، تصمیم (نیت) و سخت‌کوشی لازمه آن است. کارآفرینان سختی‌ها را تجربه می‌کنند و باوجود سختی‌ها ادامه می‌دهند!!
کارآفرینی یک شرط‌بندی مخاطره‌آمیز است: کارآفرینی مخاطرات حساب‌شده است. کارآفرینی موفق یعنی اجتناب از مخاطرات تخمین نزده یا به حداقل رساندن مخاطرات.
کارآفرینی فقط در کسب‌وکارهای کوچک یافت می‌شود: کارآفرینی در هراندازه سازمانی یافت می‌شود.
کسب‌وکارهای کوچک و کارآفرینانه همانند هم هستند: البته تفاوت‌هایی بین کسب‌وکار کارآفرینانه و کسب‌وکار کوچک وجود دارد که جدول زیر برخی از آنها را نمایش می‌دهد:
10 گام برای کارآفرینی و ایجاد کسب و کارهای کوچک
- ایده، تصورات و چشم‌اندازهای خود را بنویسید
اگر چشم‌اندازی برای کسب و کار و زندگی خود در نظر نگیرید، هرگز در کسب و کار و زندگی موفق نمی‌شوید. با وجود اینکه ممکن است نتیجه کسب و کارتان با آنچه که در ابتدا فکر می‌کنید، بسیار متفاوت باشد؛ ولی در نظر گفتن یک چشم‌انداز، برای شروع یک کسب و کار، بسیار مهم و ضروری است. البته توجه کنید که در نظر داشتن چشم انداز اصلا کافی نیست. حتما باید هرچه که در مورد ایده و چشم انداز کسب و کار خود دارید را روی کاغذ بیاورید. دقت کنید! روی کاغذ، یعنی حتی روی لپ تاپ نیز آن را نگهداری نکنید! اگر بتوانید با قلم بر روی کاغذ بنویسید فوق العاده است؛ قلم معجزه می کند. اما در صورتی که نمی خواهید دست نویس بنویسید، بعد از تایپ حتما آن را پرینت بگیرید و در جایی نگهداری کنید. مرور این کاغذ در طول مسیر کارآفرینی به شما کمک خواهد کرد.
- برای کسب و کار خود برنامه‌ریزی کنید
قبل از شروع هر کسب و کاری، ابتدا باید به خوبی در مورد آن فکر کنید و یک برنامه دقیق داشته باشید. این برنامه شامل اهداف، استراتژی‌ها و حتی مسائل مالی مرتبط با کسب و کار است. همچنین باید اطمینان حاصل کنید که ایده شما قابل اجرا است، آیا نیازی را از کسی برطرف می‌کند، آیا مورد استقبال قرار می‌گیرد و مسائلی از این دست. عجله نکنید. کارآفرین‌های موفق عموما صبور هستند. سعی کنید تا جای ممکن برنامه دقیقی تهیه کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید. هرچه برای برنامه ریزی روند کار وقت بگذارید، احتمال موفقیت شما افزایش پیدا می کند.
کسب و کار شما بدون تردید مورد توجه همه قرار نمی‌گیرد و متعلق به قشر و گروه خاصی است که «بازار هدف» نام دارند. قبل از شروع هر کاری باید بازار هدف خود را بشناسید، در مورد آن تحقیق کنید و ویژگی‌های مختلف آن را بررسی کنید. باید بررسی کنید که آیا در بازار مورد نظر، محصولی که در نظر دارید، تقاضا دارد یا خیر. آیا محصولی که قصد تولید آن را دارید، می‌تواند قبل از ارائه به بازار، تغییراتی پیدا کند که بیشتر مورد توجه بازار قرار بگیرد؟
به این فکر کنید که آیا مشتریان شما به این محصول، هر روز نیاز دارند یا اینکه بدون آن هم می‌توانند به راحتی زندگی کنند.اگر در مورد مشتریان و تقاضای آنها هیچ اطلاعاتی ندارید و مطمئن نیستید، بهتر است که کار را شروع نکنید. در اولین فرصت ممکن اطلاعات لازم را به دست بیاورید و سپس برای هر کاری اقدام کنید. شما باید پرسونا مخاطب خود را بشناسید.پرسیدن چنین سوال‌هایی به شما کمک می‌کند که بفهمید هدفی که در سر دارید، چقدر درست و قابل ارائه است.این مرحله گرچه وقت‌گیر و کسل‌کننده است، مهم‌ترین مرحله قبل از شروع هر کسب و کار است. باید آن را جدی بگیرید و عمیقا به آن توجه کنید. یکی از دلایلی که باعث شکست بسیاری از کسب و کارها می‌شود، چشم‌پوشی از این گام مهم است.برای تحقیق کردن، علاوه بر منابع اطلاعاتی می‌توانید از دوستان و خانواده خود هم کمک بگیرید. به خصوص اگر محصولی دارید که عمومی‌تر است و با زندگی روزمره مردم در ارتباط است.
- بودجه کسب و کارتان را تامین کنید
برای راه‌اندازی یک کسب و کار موفق به بودجه اولیه نیاز دارید و مقدار آن، به کاری که شروع می‌کنید بستگی دارد. اگر پس‌انداز شخصی دارید، راحت می‌توانید کاری را شروع کنید ولی اگر بودجه اولیه را نتوانید از پس‌انداز خودتان تهیه کنید، باید به فکر روش‌های دیگر برای تامین مالی باشید. در این شرایط، انتخاب‌های متعددی پیش روی شما است. یکی از آنها این است که یک شریک و حامی مالی پیدا کنید که روی کسب و کار شما سرمایه‌گذاری کند. در مقابل، بخشی از سود کسب و کارتان را به حامی مالی می‌دهید. برای اینکه حامی مالی پیدا کنید، باید واقع‌بین باشید. در مورد کسب و کارتان و سودی که دارد، با دیگران صادق باشید. روش دیگر، دریافت وام‌های خوداشتغالی و کارآفرینی است. البته موقع دریافت وام‌ها، بی‌گدار به آب نزنید و محاسبه کنید که قسطی که باید پرداخت کنید از سود کسب و کارتان بیشتر نباشد.
- پروفایل شرکت را تهیه کنید
اگر تصمیم دارید که یک برند موفق بسازید، باید یک پروفایل قوی داشته باشد. پروفایل شرکت به مشتریان و سرمایه‌گذراران توضیح می‌دهد که داستان کسب و کار شما چیست، چرا منحصربه‌فرد هستید، چرا باید به شما اطمینان کنند و شما چطور به آنها برای حل یک مشکل یا بهره‌مندی از یک خدمت، کمک می‌کنید.با توجه به پروفایل‌تان باید از متن و قالبی استفاده کنید که توجه مشتریان و سرمایه‌گذاران را جلب کند. مثلا اگر قرار است پروفایل شرکت را در سایت خود قرار دهید، باید از ذکر حقایق و آمار و ارقام، خودداری کنید.در عوض، برای ارائه پروفایل شرکت به سرمایه‌گذاران، باید مجموعه‌ای از افتخارات، آمار و ارقام و دستاوردهای خود را عنوان کنید.اینکه چه اطلاعاتی را در کجا منتشر کنید بسیار مهم است. به ویژه در دنیای امروز عدم توجه به چنین نکاتی ممکن است به راحتی کسب و کار شما را دچار چالش کند.
- برای برندتان بازاریابی کنید
برای برند خود باید یک استراتژی بازاریابی قوی داشته باشید. بدون استراتژی، برندتان موفق نخواهد شد.یکی از مهم‌ترین مراحل بازاریابی این است که ابتدا، شیوه بازاریابی مناسب و موثر برای کسب و کارتان را پیدا کنید.مثلا اگر کسب و کار شما محصول و خدمتی را به نسل جدید ارائه می‌کند، بهترین وسیله برای بازاریابی، حضور در شبکه‌های اجتماعی است. ولی اگر محصولات و خدمات شما، بیشتر مورد توجه سالمندان قرار دارد، بهتر است که تبلیغات در تلویزیون و رسانه‌ها را مد نظر قرار دهید.آنچه که مهم است، این است که شیوه بازاریابی را با توجه به کسب و کار و با توجه به مخاطبان‌تان انتخاب کنید تا موثر باشد. در هر صورت استفاده از رسانه های دیجیتال را فراموش نکنید. بازدهی تبلیغات در شبکه های اجتماعی بسیار بیشتر از تبلیغات محیطی و تلویزیونی است.
وقتی کسب و کار خود را شروع می‌کنید، باید آماده پذیرش ریسک‌ها و چالش‌های متعددی باشید. مثلا درآمد کم در ابتدای کار، احتمال شکست و حتی بیماری‌های مختلف جسمی و روحی به دلیل غرق شدن در کار. البته غیر از خطرات و مشکلات، همیشه باید نقاط مثبت را هم ببینید. اگر کسب و کارتان بگیرد، از نظر مالی و حتی روحی، شرایط خوبی پیدا می‌کنید که به مراتب بهتر از کار کردن برای دیگران است. علاوه بر این می توانید برای بسیاری از افراد ایجاد شغل کنید. در واقع علاوه بر جنبه‌های منفی، همیشه جنبه‌های مثبت را هم در نظر بگیرید تا برای ادامه مسیر، انگیزه داشته باشید.
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که تحصیل و یادگیری، برای راه‌اندازی یک کسب و کار، لازم نیست و فقط داشتن پول، کفایت می‌کند. در حالی که این طرز فکر، کاملا اشتباه است. برای اینکه هر کسب و کاری را راه بیاندازید باید با آن آشنایی داشته باشید. به غیر از اطلاعات تخصصی مرتبت با آن شغل، اطلاعات دیگری مثل راه و رسم مدیریت یک سازمان نیز به داشتن یک کسب و کار موفق، کمک زیادی می‌کند. قبل از اینکه هر کاری را سرخود و بدون آگاهی شروع کنید، ابتدا دانش و آگاهی لازم برای آن را کسب کنید. سطح علمی و آگاهی خود را می‌توانید در طول زمان ارتقاء دهید و برای شروع کار، داشتن اطلاعات اولیه، کافی است. هرگز از یاد گرفتن، دست نکشید.برای اینکه کسب و کار موفقی داشته باشید برای یادگیری و به‌روز کردن اطلاعات خود هزینه کنید. این هزینه‌ها را هزینه‌های بیهوده ندانید؛ بلکه به آنها، به چشم نوعی سرمایه‌گذاری نگاه کنید.
- مهارت‌های لازم را کسب کنید
هر کسی می‌تواند کسب و کاری را شروع کند ولی کسی موفق می‌شود که مهارت‌های لازم را داشته باشد یا کسب کند. مثلا مهارت‌هایی مثل برقراری ارتباط، مدیریت و… از جمله مهارت‌هایی است که کارآفرین موفق به آن نیاز دارد. علاوه بر این، به مهارت‌های پیچیده‌تری هم ممکن است با توجه به نوع کسب و کار، نیاز داشته باشید. مثلا مهارت‌های مرتبط یا آی‌تی یا بازاریابی دیجیتال.
یکی از ویژگی‌های کارآفرین موفق، تطبیق‌پذیری و سازگاری است. برای داشتن یک تجارت موفق، باید قابلیت این را داشته باشید که در طول مسیر، بارها استراتژی‌های غیرموفق را تغییر دهید. باید بتوانید راه‌حل‌های سریع برای مشکلات مختلف پیدا کنید. باید بتوانید با به کار بردن تدبیرهای مختلف، شرکت و کارکنان آن را از شرایط سخت رهایی دهید.اگر نتوانید با مشکلات سخت کنار بیایید و آنها را حل کنید، نمی‌توانید سازمان و کسب و کار خود را مدیریت کنید و چاره‌ای جز قبول شکست ندارید.همواره برای شرایط سخت آماده باشید، به راه‌حل‌های جدید بیاندیشید و در صورت لزوم، استراتژی‌های خود را تغییر دهید.